Rozważania nowennowe

Maryja w Piśmie Świętym
 

 

 

 

 

Rozważanie siódme

 

Kontynuujemy nasze nowennowe rozważania, w których przypominamy sobie w jaki sposób w pobożności maryjnej znalazły się szczegóły, elementy czy porównania, dotyczące ostatecznie Matki Bożej, a znalezione (w ramach chrześcijańskiej relektury) w tekstach biblijnych.

 

Piąta tajemnica chwalebna różańca świętego przypomina, że Maryja została ustanowiona Królową nieba i ziemi, a liczne wezwania z Litanii Loretańskiej rozpoczynają się właśnie wołaczem Królowo... Gdy świadomi tej prawdy czciciele Matki Bożej wracali do tekstów biblijnego Psałterza, niejednokrotnie odkrywali motywy i wątki, które bardzo wyraźnie „pasują” do wysławiania Maryi. Dziś zatrzymamy się nad fragmentem Psalmu 45, gdyż opisuje on królewskie zaślubiny, a w opisie tym odnajdujemy też charakterystykę królowej; charakterystykę cenną również dla czcicieli Matki Bożej.

 

Psalm 45 od strony literackiej przypomina hymn, którego pierwsza część skupia się na osobie króla – pana młodego, natomiast część druga wysławia piękno królowej. Całość w wersji oryginalnej zapewne recytował dworski poeta oczywiście z okazji ślubu swego pana – młodego króla. Najpierw opisywany jest król jako wstępujący na rydwan, walczący o wiarę i sprawiedliwość, ubrany w pachnące szaty i eksponujący godła używane podczas parad wojskowych. Następnie na scenie pojawia się również królowa, której postać przedstawiona jest w sposób niezwykle dostojny. Właśnie opuściła pałac ojca i – zgodnie ze zwyczajem – wraz z okazałym orszakiem ślubnym kieruje się do pałacu oblubieńca.

 

Przypomnijmy siedem wersetów charakteryzujących królową:

królowa w złocie z Ofiru stoi po twojej prawicy. ¹¹ Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha, zapomnij o twym narodzie, o domu twego ojca! ¹² Król pragnie twojej piękności: on jest twym panem; oddaj mu pokłon! ¹³ I córa Tyru [nadchodzi] z darami; możni narodów szukają twych względów. ¹⁴ Cała pełna chwały wchodzi córa królewska; złotogłów jej odzieniem. ¹⁵ W szacie wzorzystej wiodą ją do króla; za nią dziewice, jej druhny, wprowadzają do ciebie. ¹⁶ Przywodzą je z radością i z uniesieniem, przyprowadzają do pałacu króla.

 

Charakterystyka królowej zaczyna się wezwaniem do słuchania oraz do zapomnienia przeszłości, to znaczy do zostawienia swojego narodu i swojego rodu, nie tylko dlatego, że wraz z wejściem w małżeństwo opuszcza się ojca i matkę (Rdz 2,24), lecz także dlatego, że księżniczka Tyru musi nawrócić się do Boga Izraela (taką właśnie sytuację opisuje psalm).

 

Król pragnie twojej piękności – śpiewa następnie dworski artysta, a księżniczka uniża się przed swoim królem, wkrótce mężem, w akcie poddania, właściwym dla starożytnej koncepcji małżeństwa. Zewnętrzna wspaniałość zarówno królowej jak i jej orszaku ma charakter symboliczny, a w konsekwencji również etyczny. Kosztowne ubrania królowej – komentuje Atanazy – wyrażają wiarę, nadzieję i miłość, natomiast św. Jan Chryzostom widzi w nich znak dziewictwa, a także uroczysty i pozłacany strój Kościoła.

 

Słuchając opisu piękna królowej oraz jej orszaku, słuchacz psalmu ma mieć wrażenie, że niemal uczestniczy w opisywanym, uroczystym pochodzie. W późniejszej, duchowej interpretacji psalmu, fragment ten widziano jako opis spotkania Boga z Syjonem, Boga z Izraelem, a w czasach Nowego Testamentu – spotkania Chrystusa z Kościołem. Szczególnie mocno przypomina ten szlak interpretacyjny tradycja patrystyczna, co potwierdzają liczne wypowiedzi Ojców Kościoła. Ponieważ jednak w psalmie występuje królowa, nie dziwimy się, że rozwój chrześcijańskiej interpretacji skierowany został na drogę mariologiczną. Łatwo można wyobrazić sobie jakie są rysy twarzy Maryi na „ikonie” napisanej na podstawie Psalmu 45. Jest Ona Oblubienicą Boga i Królową. Temat ten wykorzystywano chętnie w sztuce, odwołując się dodatkowo do Pieśni nad Pieśniami oraz do personifikacji Mądrości (chodzi o tekst Prz 8).

 

Piotr Chryzolog, biskup Rawenny z V wieku lubił interpretować imię Maryi jako Władczyni, Pani, i nazywał ją Królową każdej osoby błogosławionej.

 

Andrzej, biskup Krety z przełomu VII i VIII wieku, nazywał Maryję Królową natury. W jego homiliach odnaleźć można liczne tytuły, wysławiające królewską godność Maryi. Na przykład święto narodzenia Matki Bożej przedstawiane jest jako radosna uczta, którą Królowa Nieba wydaje dla swoich podwładnych. W innej homilii Andrzej z Krety wyznaje:

Królowo całego rodzaju ludzkiego, naprawdę wierna znaczeniu Twojego imienia, Pani, stoisz ponad wszystkimi oprócz Boga.

 

Królową z Psalmu 45 ozdabia m.in. kosztowny strój, a wg wielu czcicieli Matki Bożej chodzi tam o płaszcz. Takie dopowiedzenie (czy uzupełnienie) to zapewne efekt skojarzenia związanego ze zwyczajami średniowiecznymi. Wtedy właśnie jeśli ktoś prześladowany czy ścigany ukrył się pod królewskim płaszczem, nabywał prawo do łaski, gdyż płaszcz był symbolem dostojeństwa i opieki. W jednej z wizji Maryja skierowała do św. Brygidy Szwedzkiej następujące słowa:

Mój obszerny i kosztowny płaszcz to moje miłosierdzie, gdyż miłosierną czyni mnie miłosierdzie mojego Syna. Przybądź więc córko moja i schroń się pod moim płaszczem. 

W ten sposób, począwszy od XIII wieku, zaczęły powstawać wizerunki Maryi, ubranej w płaszcz królewski, pod którym ludzie odnajdywali schronienie. Taki obraz pokazuje np. malowidło ścienne z XIV wieku we włoskiej miejscowości Naturno (prowincja Bolzano) w kościele San Procolo (św. Proklusa).

 

W XV i XVI wieku ten wzór ikonograficzny będzie często powtarzany razem z innymi sposobami przedstawiania Maryi. Najbardziej rozpowszechnione z tych sposobów to ukazanie Maryi jako Matki Bożej Różańcowej oraz Maryi w szacie ozdobionej kłosami. Ten ostatni wzorzec to oczywiście nawiązanie do Betlejem (domu chleba), a więc i również do Eucharystii.

 

W roku 1955 papież Pius XII ustanowił uroczystość ku czci Maryi Królowej, przypadającą na dzień 31 maja. Soborowa reforma liturgiczna, wg której 31 maja ustanowiono świętem Nawiedzenia, spowodowała przeniesienie tej uroczystości na 22 sierpnia jako pewnego rodzaju uzupełnienie święta Wniebowzięcia. Początkową antyfoną tej uroczystości jest właśnie werset 10 z Psalmu 45: królowa w złocie z Ofiru stoi po twojej prawicy.

 

Królowa stojąca po prawicy króla – to brzmi dostojnie, lecz dla wielu czcicieli Matki Bożej jest to wizja zbyt statyczna, gdyż królowanie Maryi w życiu uczniów Chrystusa przeżywają oni przede wszystkim jako rzeczywistość dynamiczną – Maryja oręduje, wstawia się i czynnie zabiega o Bożą przychylność w codzienności swoich czcicieli. Dla zobrazowania tej prawdy ks. Dolindo Ruotolo powołał się na schemat, obowiązujący podczas gry w szachy.

 

W rozgrywce tej – pisze ks. Dolindo – postacią centralną jest król. Blisko niego jest jednak także królowa. Pod względem ważności stoi poniżej króla, ale pełni czynną rolę w rozgrywce, gdyż może przeciwnikowi udaremnić triumf. Królowa porusza się we wszystkich kierunkach w obronie króla, podczas gdy inne figury w grze mają obligatoryjne kierunki i ograniczone ruchy. Król porusza się i zbija figury przeciwnika w każdym kierunku, ale przesuwa się tylko o jedno pole, tak jakby stopniowo, metodycznie rozkładał siły w walce. Można by rzec, że król wprawdzie dominuje, jest centralną postacią rozgrywki, ale zostawia królowej większą swobodę ruchów, które praktycznie przekładają się na większą moc nie tyle dzięki jej godności królewskiej ile dzięki czynnej współpracy w obronie króla i na rzecz ostatecznego zwycięstwa.

 

Godność i rola Maryi jako Królowej nie jest zatem jedynie ozdobą czy statyczną, pomnikową konwencją. Maryja jest Królową i rzeczywiście króluje, to znaczy czynnie troszczy się, aby powierzeni Jej opiece uczniowie Chrystusa kroczyli zawsze Bożymi drogami i cieszyli się kiedyś pełnym zwycięstwem w pełni Królestwa Bożego. Amen.

 

 

 

 

 

 

Drukuj...  

Misjonarz Prowincji Warszawskiej Redemptorystów – Toruń